Gezondheidsdossier
Bij de staalproductie komen veel ziekmakende stoffen vrij. De (langdurige) blootstelling aan deze afvalstoffen zorgt voor serieuze gezondheidsschade bij de bewoners van de IJmond.
Bij de staalproductie komen veel ziekmakende stoffen vrij. Om van ijzererts en steenkool uiteindelijk staal te maken, worden in de verschillende fabrieksonderdelen van Tata allerlei chemische processen uitgevoerd. Daarbij wordt ook een grote hoeveelheid afvalstoffen uitgestoten.
Deze afvalstoffen komen in de lucht terecht en verspreiden zich in de omgeving van de fabriek. Daar worden de ziekmakende stofdeeltjes ingeademd door mensen of dalen ze neer op huizen, auto’s en andere plekken als speeltuinen en parken. De (langdurige) blootstelling aan deze afvalstoffen zorgt voor serieuze gezondheidsschade bij de bewoners van de IJmond.
Schadelijke stoffen
Het merendeel van de schadelijke stoffen wordt uitgestoten aan de ‘vieze voorkant’: de zogeheten kooksgasfabrieken 1 en 2, de sinterlijnen en de pelletfabriek, waarin het ruwe steenkool en de ijzererts voorbewerkt worden om daarna de hoogovens in te gaan.
PAK's
Een belangrijke groep schadelijke stoffen die daarbij vrijkomt wordt gevormd door zogeheten Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s), zoals benzo-a-pyreen. Van deze PAK’s is al lang bekend dat ze bewezen kankerverwekkend zijn en in hoge concentraties ook oog- en slijmvliesontstekingen veroorzaken (RIVM, 2020).
Uit studies naar arbeidsblootstelling aan PAKs kwam longkanker naar voren als voornaamste effect, maar ook nier-, blaas-, en huidkanker komen regelmatig voor (RIVM, 2020). Uit depositiemetingen in de leefomgeving rondom het terrein van Tata blijkt dat er verhoogde hoeveelheden PAKs voorkomen in de neergedaalde stofdeeltjes (RIVM, 2020).
Zware metalen
Naast deze PAKs zijn er ook verhoogde hoeveelheden zware metalen aangetroffen in omgeving van Tata Steel, waarbij vooral de concentratie lood ongewenst hoog is (RIVM, 2020). Langdurige blootstelling aan lood kan naast bloedarmoede en een verminderde werking van de nieren ook zorgen voor een verstoorde ontwikkeling van het zenuwstelsel.
Dit geldt in het bijzonder voor kinderen, bij wie de hersenen en het zenuwstelsel nog volop in ontwikkeling zijn. Zij hebben bovendien een grotere kans op het via de huid en mond binnen krijgen van zulke zware metalen door spelen op plaatsen waar veel stof is neergedaald. Voor zowel de PAK’s als de zware metalen geldt dat een aanzienlijk deel afkomstig is van het terrein van Tata Steel (RIVM, 2022).
Stikstofoxiden
Tata is ook een grote uitstoter van stikstofoxiden zoals NO en NO2. Met name NO2 zorgt voor irritatie en ontsteking van de luchtwegen, de ogen, keel en neus en bij hoge concentraties kan het aantal astma-aanvallen en ziekenhuisopnamen toenemen (RIVM, 2023).
Fijnstof
Daarnaast draagt ook het geheel aan stofdeeltjes in de lucht (ook wel aangeduid met de term ‘fijnstof’) bij aan ontstekingen in de longen en een verminderde zuurstofopname. Deze ontstekingen kunnen zich door het lichaam verspreiden en zo ook schade veroorzaken op andere plekken zoals aan het hart- en vaatstelsel.
Gezondheidsrisico's
Het gevolg van al deze uitstoot is dat de bewoners in de IJmond grote gezondheidsrisico’s lopen. Zo concludeerde het RIVM (2023) dat bewoners van Wijk aan Zee significant korter leven. Uit onderzoek van het NIVEL (2021) op basis van huisartsgegevens blijkt dat de kans op allerlei symptomen significant hoger is voor bewoners van de IJmond dan voor bewoners van een niet-industrieel gebied.
Het gaat hier om acute symptomen als misselijkheid of braken, buikgriep, symptomen van het oog, pijn of druk op de borst, tintelen van vingers/voeten/tenen, een angstig of depressief gevoel, stoornissen van geheugen en concentratie/oriëntatie, benauwdheid, bloedneus en jeuk. Het geldt ook voor chronische aandoeningen van het hart, longkanker, COPD en diabetes.
Uit cijfers van het Integraal Kankerinstituut Nederland (IKNL, 2020) blijkt zelfs dat longkanker in Beverwijk 51% meer voorkomt dan het landelijk gemiddelde.
Door stof, stank en geluid ervaart een groot gedeelte van de bewoners (in Wijk aan Zee is dat percentage zelfs 80%) overlast en hinder, bijvoorbeeld in de vorm van slaapverstoring. Dat in combinatie met onzekerheid en zorgen over de gezondheid van henzelf, hun kinderen en naasten veroorzaakt stress en mogelijk ook hart- en vaatziekten (RIVM, 2023).
De langdurige blootstelling van de bewoners van de IJmond aan verschillende stoffen tegelijk zorgt voor uiteenlopende gezondheidseffecten die ernstig afbreuk doen aan de kwaliteit van hun leefomgeving.
De ziekmakende uitstoot in context
Het RIVM heeft vastgesteld dat bewoners van de IJmond vaker last hebben van hart- en vaatziekten en een hoge bloeddruk (bron). Lood (schadelijk in elke hoeveelheid) is daarbij een neurotoxine (gifstof die de werking van het zenuwstelsel beïnvloedt) die de hersenen van vooral jonge kinderen ernstig en onherstelbaar kan beschadigen. In Nederland wordt al vanaf 1996 onderzoek gedaan naar lood in het bloed van kinderen in diverse steden, maar nog nooit bij kinderen in de IJmond (bron). Naast lood stoot Tata Steel tal van andere schadelijke stoffen uit.
[1] Voor carcinogenen die direct inwerken op het genetisch materiaal, zoals in geval van benzo(a)pyreen, bestaat geen veilige drempeldosis. Dit betekent dat elke hoeveelheid benzo(a)pyreen die iemand binnenkrijgt in principe in staat is om een kankerproces in gang te zetten.
De data in de bovenstaande tabel is op basis van rapportages door Tata Steel. Over de juistheid van deze rapportages bestaat twijfel. Uit onderzoek van het RIVM naar de herkomst van neergedaald stof en stoffen in de lucht in de IJmond blijkt dat de gerapporteerde emissies van Tata Steel met een factor variërend van 5 tot 1.000 afwijken van de daadwerkelijke emissies (bron).
In maart 2023 maakte het RIVM bekend dat in het najaar van 2022 weer hoge waarden van PAK en metalen zijn gevonden in de omgeving van Tata Steel: “In de IJmond komt een grotere hoeveelheid PAK en metalen op de grond terecht, dan in de rest van Nederland. Dit is vooral in Wijk aan Zee het geval. Deze hoeveelheden zijn ongewenst voor de gezondheid van kinderen.” (bron) Hier moet wel bij worden vermeld dat het RIVM het bestaan van een causaal verband tussen de hoge metingen en Tata Steel niet heeft bewezen.
Hoe schadelijk deze emissies zijn, blijkt bijvoorbeeld uit een Canadees onderzoek uit 2017 met zestig gezonde volwassenen, die twee weken bij een staalfabriek kampeerden, waarna voornoemde schadelijke stoffen al zichtbaar waren in het bloed, terwijl ook sprake bleek van een aangetast hartritme (bron). De situatie van de luchtkwaliteit in de IJmond is niet exact hetzelfde als de situatie rondom de Canadese staalfabriek, sommige stoffen komen in de IJmond meer voor dan in het Canadese geval, andere stoffen juist minder.
Onderzoeken
Gezondheidsonderzoeken m.b.t. Tata Steel en de bewoners in de IJmond:
Uit het onderzoek blijkt dat de neergedaalde PAKs grotendeels afkomstig zijn van het Tata Steel-terrein door:
- productie van cokes,
- verwaaiing van (grof) stofdeeltjes,
- op- en overslagen van steenkool,
- het opwaaien van eerder neergedaald stof van het Tata Steel-terrein.
De metalen zijn vooral afkomstig van het Tata Steel-terrein door:
- stofdeeltjes die vrijkomen bij de productie van pellets, sintererts en cokes,
- verwaaiing van (grof) stofdeeltjes uit op- en overslagen van ertsen en andere materialen,
- het opwaaien van eerder neergedaald stof van het Tata Steel-terrein.
Acute (benauwdheid, hoofdpijn, misselijk) en chronische gezondheidsklachten (longkanker, hart diabetes) komen sign meer voor in de IJmond dan in andere woonwijken (lage SES) naast industrie in NL
In Beverwijk/WAZ 27% meer longkanker; AANNEMELIJK dat het komt door extra luchtverontreiniging (fijnstof) in het verleden afkomstig van Tata-terrein EN roken EN beroepsmatig (o.a Tata)
